Witam, zapraszam Was na spacer po zamku Stirling,W średniowieczu przez pewien czas, dzięki swojemu strategicznemu położeniu, miasto Stirling było stolicą Szkocji. Ważne miejsce w życiu miasta zajmuje rzeka Forth, która wije się tworząc malownicze zakola. W przeszłości stanowiła linię obrony. Dzięki niej William Walles z garstką obrońców powstrzymał wojska angielskie. Nad miastem górują dwa wzniesienia. Na jednym usytuowany jest zamek, a na drugim Monument Williama Wallace'a. Zamek to jedna z najważniejszych twierdz Szkocji. Wzniesiony został na samotnym stożku wygasłego wulkanu. Siedziba królewskiego rodu Stuart'ów. Tutaj Maria została koronowana na królową Szkotów. Mury zamkowe miały ją bronić przed wojskami Henryka VIII.
Cytuje fragmenty historii zamku ze strony www.zamki-szkocji.com/stirling-castle , ktorych autorem jest Michał Michalak.
Zamek Stirling był ulubioną rezydencją szkockich królów przynajmniej od XII wieku. Odgrywał tym samym wielokrotnie główną rolę zarówno w czasach pokoju jak i wojny. Bez tego zamku nie byłoby zatem świetnych zwycięstw sir Williama Wallace’a (1272 – 1305) pod Stirling Bridge w roku 1297 czy króla Roberta Bruce’a (1274 – 1329) pod Bannockburn w roku 1314. Z tego okresu jednak nie zachowały się żadne budowle zamkowe. Zdecydowana większość z nich pochodzi zatem z XV i XVI wieku. Faktycznie nie jest wiadomym kiedy stroma, wysoka na 80 metrów wulkaniczna skała została użyta jako fort po raz pierwszy. Wedle legend miała znajdować się tutaj jedna z rezydencji legendarnego króla Artura. Wśród bardziej prawdopodobnych teorii pojawia się teza, że miejsce to było zasiedlane przez brytyjskie plemię zwane Gododdin, protoplastów ludu nazwanego przez Rzymian – Votadini. W VII wieku okolica dzisiejszego Stirling była pod kontrolą Brytów z rejonu Northumbrii. W roku 654 Penda (przed 615 – 655), król Mercii (środkowa Anglia) ścigał władcę Bernicii – Oswiu (ok.612 – 670) aż do miejsca zwanego Iudeu. Część historyków brytyjskich utożsamia to miejsce właśnie z Stirling. Wraz z zwycięstwem króla Bridei III (616/628 – 693) nad northumbryjskim królem Ecgfrith’em (ok.645 – 685) w bitwie pod Dunnichen (lub Nechtansmere – niedaleko Forfar) w roku 685, okolica Stirling znalazła się pod kontrolą Piktów. Stan ten utrzymał się, aż do połowy IX wieku kiedy to Piktowie wraz ze Szkotami utworzyli wspólne państwo. Wedle późniejszych przekazów twierdza na szczycie skały Stirling była oblegana przez króla Kennetha MacAlpina (zm. 858), który w roku 842 został koronowany pierwszym królem Szkotów. Najwcześniejsza, historycznie poświadczona wzmianka o zamku Stirling pochodzi natomiast z przełomu lat 1107 a 1115, kiedy król Alexander I (ok.1078 – 1124) rozpoczął budowę zamkowej kaplicy. Alexander I zmarł w zamku Stirling w roku 1124 co zdaje się uprawdopodobniać tezę, że twierdza ta mogła być jego ulubioną. Chociaż faktycznie niewiele jest wiadomo wyglądzie tej twierdzy można założyć, że była ona wykonana z drewna i otoczona ziemnymi wałami. Za panowania jego syna, króla Davida I (1085 – 1153) Stirling stał się miastem królewskim oraz ważnym punktem administracyjnym kraju. Po pojmaniu przez Anglików króla Williama I Lwa (1143 – 1214) podczas bitwy pod Alnwick w roku 1174 (12 lipca), zgodnie z traktatem z Falaise z grudnia tego samego roku, pod kontrolę angielskiego króla Henry’ego II (1133 – 1189) zostało przekazanych 5 szkockich, królewskich zamków. Wśród nich znalazł się także Stirling. Warunki traktatu zostały anulowane w roku 1189 przez króla Anglii – Ryszarda Lwie Serce (1157 – 1199), który odsprzedał zajęte zamki Szkotom, by w ten sposób móc sfinansować swoją krucjatę do Ziemi Świętej. W roku 1214 w Stirling zakończył życie także król William Lew (4 grudnia). Zgon króla Alexandra III (1241 – 1286) i rychła śmierć jego spadkobierczyni i wnuczki Margaret, zwanej Maiden of Norway (1283 – 1290) spowodowała zamęt w kraju. Zaistniałą sytuację bezlitośnie wykorzystał król Anglii – Edward I (1239 – 1307). Poproszony o rozstrzygnięcie sporu o prawo do sukcesji tronu szkockiego Edward I w roku 1291 zatrzymał się w Stirling. W swej decyzji wydanej w Berwick w następnym roku jako prawowitego następcę szkockiego tronu Edward I wskazał na Johna Balliola (ok.1249 – 1314). Kiedy w roku 1295 Balliol odmówił udziału w angielskiej wyprawie przeciwko Francji Edward wykorzystał to jako pretekst do ataku na Szkocję. W roku 1296 zamek Stirling został zajęty przez Anglików. We wrześniu 1297 roku nieopodal zamku miała miejsce słynna bitwa pod Stirling Bridge w której wojska dowodzone przez sir Williama Wallace’a (ok. 1270 – 1305) pokonały Anglików. Zwycięstwo to pozwoliło Szkotom zająć także sam zamek. Niestety w następnym roku, po porażce Wallace’a pod Falkirk (22 lipca 1298) ponownie dostał się on w ręce angielskie. W roku 1299 wojska szkockie ponownie zaatakowały zamek i wobec braku przybycia obiecanych posiłków zamek został poddany Szkotom przez angielskiego konstabla nazwiskiem John Sampson. Pozostał on w rękach szkockich aż do roku 1303, kiedy to Edward I po raz kolejny dokonał najazdu na swojego północnego sąsiada. Po przekroczeniu zatoki Forth, w Dunfermline Edward podjął budowę przynajmniej 17 wielkich machin oblężniczych. Atak na zamek Stirling rozpoczął się w kwietniu 1304 roku. Chociaż dnia 20 lipca kapitan zamku William Oliphant (przed 1296 – 1329) złożył Edwardowi propozycję poddania zamku, ta nie została przyjęta. Zgodnie z naleganiami angielskiego władcy wcześniej na zamkowych murach miała zostać wypróbowana jego ulubiona machina oblężnicza zwana „wojennym wilkiem” (najprawdopodobniej olbrzymia katapulta). Istnieją wiarygodne przesłanki, że zniszczony został wówczas budynek bramny twierdzy. Król Edward I zmarł w roku 1307 (7 lipca). W roku 1313 pod kontrolą jego syna Edwarda II (1284 – 1327) pozostawały w Szkocji jeszcze jedynie zamki Stirling, Edinburgh, Berwick i Bothwell. W tej, korzystnej dla Szkotów sytuacji atak na Stirling podjął natychmiast brat króla Roberta – Edward, Hrabia Carrick (ok.1280 – 1318). Jego obroną kierował natomiast angielski rycerz sir Philip Moubray (ok.1280 – 1318). Wkrótce po podjęciu oblężenia przez Szkotów – Moubray, świadom nieuchronności losu twierdzy zaproponował Bruce’owi ciekawy układ. Rzeczona propozycja zakładała, że jeśli do dnia 24 czerwca 1314 roku nie nadejdą z Anglii obiecane mu wcześniej posiłki, on sam podda zamek bez walki. Carrick przystał na tę niecodzienną propozycję i odstąpił od oblężenia. Wieść o tym układzie i wielce prawdopodobna utrata kluczowej twierdzy w Szkocji, wymusiła na królu Edwardzie II energiczne kroki w celu jej obrony. W tym celu wyruszył on osobiście do Stirling na czele olbrzymiej armii, liczącej około 25 tysięcy osób. Efektem tej wyprawy stała się bitwa pod Bannockburn z 23 i 24 lipca 1314 roku, gdzie liczące zaledwie 9 tysięcy osób wojska szkockie rozgromiły armię angielską. Zgodnie z polityką Roberta Bruce’a niszczenia wszystkich lokalnych twierdz, tak by nie mogły być one ponownie użyte przez wroga, także zamek Stirling został poważnie zburzony. Po śmierci Bruce’a w roku 1329 (7 czerwca) syn Johna Balliola – Edward (ok. 1283 – 1367) wspomagany przez Anglików, rozpoczął inwazję na Szkocję celem odzyskania przysługującej mu (według niego) Korony. Stirling został kolejny raz zajęty przez wojska angielskie i pozostał w ich władzy aż do roku 1336. W tym czasie podjęto szereg prac celem odbudowy i wzmocnienia twierdzy. Kapitanem zamku w tym okresie pozostawał sir Thomas de Rokeby (zm. 1356). W roku 1337 syn Andrew Moray’a (ok. 1270 – 1297) towarzysza Wallace’a spod Stirling Bridge – Andrew Moray (1290 – 1338) rozpoczął oblężenie zamku. Niestety dla Szkotów okazało się ono nieudane. Zamek został przez nich zajęty dopiero w roku 1342 podczas ataku przeprowadzonego przez przyszłego króla Roberta Stewarta (1316 – 1390). Robert II został koronowany królem Szkocji w roku 1371, stając się tym samym założycielem nowej dynastii Stewartów. Nowy władca podjął szereg działań celem rozbudowy i wzmocnienia zamku. Właśnie z lat panowania Roberta II pochodzi najstarszy zachowany fragment kamiennej budowli, mianowicie część Bramy Północnej. Datowana jest ona na rok 1381. Pracami budowlanymi kierował wówczas brat króla – Robert Stewart, hrabia Menteith, przyszły książę Albany (ok. 1340 – 1420). W kolejnych latach zamek dalej pełnił funkcję głównej rezydencji królewskiej. Po powrocie z niewoli angielskiej w roku 1424 król James I (1394 – 1437) przekazał zamek swojej małżonce Joan Beaufort (ok. 1414 – 1445) jako część posagu. Tradycję tę podtrzymywało później także wielu jego następców. W Stirling James I podjął także kroki w celu ukarania tych możnych, którzy w jawny sposób nie wykazywali się zbytnią gorliwością przy próbach jego wyzwolenia z niewoli. Dotyczyło to w szczególności jego wuja – Roberta Stewarta, Księcia Albany, który podczas nieobecności władcy pełnił rolę Regenta Szkocji. Albany zmarł jednak cztery lata przed uwolnieniem Jamesa. W tej sytuacji gniew monarchy zwrócił się przeciwko synowi Roberta Stewarta – Murdochowi (1362 – 1425), następcy ojca na stanowisku księcia Albany. Podczas sesji parlamentu w Stirling dnia 24 maja 1425 roku Murdoch i jego dwóch synów Walter (po 1392 – 1425) oraz Alasdair (po 1392 – 1425) zostali oskarżeni o zdradę stanu i natychmiast ścięci na pobliskim Govan Hill (kamień na którym przeprowadzono egzekucję jest wystawiony na tym samym wzgórzu). Los Murdocha i jego synów podzieliło także wielu innych szkockich szlachciców. Podobną politykę James I kontynuował, aż do roku 1437 kiedy sam został zamordowany przez grupę możnych w mieście Perth (21 lutego). Zgodnie z przekazami, królowa Joan natychmiast po tej zbrodni uciekła wraz z 7-letnim synem, przyszłym królem James’em II (1430 – 1460) do Stirling. Tradycyjnie uważa się też, że James II swoje życie zawdzięcza faktowi ukrycia go przez matkę w skrzyni. Dwa lata później jednak sama królowa została uwięziona w zamku, co było następstwem jej powtórnego małżeństwa z Jamesem Stewartem, „Czarnym Rycerzem z Lorn” (ok. 1383 – po 1451). Joan Beaufort został zwolniona z więzienia dopiero po rezygnacji z funkcji Regenta Szkocji. W tym czasie Stirling przestał pełnić rolę głównej rezydencji królewskiej. W roku 1449 James II poślubił Mary de Guledres (ok. 1434 – 1463), córkę Arnolda, Księcia de Gelderland (1410 – 1473) oraz siostrzenicę Adolpha I, księcia Cleves (1373 – 1448). Po jej przybyciu do Stirling urządzono między innymi słynny turniej rycerski w którym naprzeciwko rycerzom burgundyjskim Simonowi i Jacques’owi de Lalain i wspierającym ich Herve de Meriadec stanęli James Douglas, przyszły 9-ty hrabia Douglas (1426 – 1488), John Ross, 1-szy Lord Ross (zm. 1501) oraz James Douglas of Lochleven. Turniej został przerwany przez króla Jamesa II w momencie, gdy James Douglas of Lochleven zdołał przewrócić Herve de Meriadeca na ziemię, James Douglas był już bliski pokonania pozbawionego większość broni Jacquesa de Lalain oraz gdy John Ross wraz z Simonem de Lalain zgodzili się na remis w swojej walce. Trzy lata później, w roku 1452 brat biorącego udział w turnieju James’a Douglasa – William Douglas, 8-my hrabia Douglas (1425 – 1452) został zasztyletowany przez samego króla na zamku w Stirling (22 lutego). Następnie jego ciało zostało zrzucone z zamkowym murów. Tradycyjnie uznaje się jednak, że ciało Williama Douglasa król osobiście wyrzucił z okna „Starego Budynku Króla” (the King’s Old Building). Jest to jednak niemożliwe z uwagi, że ten budynek w tym czasie faktycznie nie istniał. W odwecie za śmierci brata, James Douglas zbrojnie wystąpił przeciwko Jamesowi II. Wkrótce wraz ze swoim bratem – bliźniakiem Archibaldem Douglas, hrabią Moray (1426 – 1455) zaatakował Stirling. Ucieczka ich sojuszników zmusiła jednak i obu braci do odwrotu spod zamku. Za panowania Jamesa III (1451 – 1488) w obrębie zamku wybudowanych zostało kilka nowych budynków. Zachowane rachunki wskazują na budowę bliżej nieokreślonej „Białej Wieży” w roku 1463, zamkowych murów w roku 1467 oraz podjęcia prac nad gruntowną przebudową zamkowej kaplicy w latach pomiędzy 1467 a 1469. Dodatkowo król znacznie powiększył skład zamkowej artylerii. Część z dział została umieszczona w pobudowanej w roku 1475 zbrojowni. Żaden z tych budynków nie przetrwał jednak do naszych czasów w swojej oryginalnej formie. Zgodnie z XVI-wiecznym szkockim kronikarzem Robertem Lindsay of Pitscottie (ok. 1532 – 1580) to właśnie James III rozpoczął budowę Wielkiego Hallu, zatrudniając do pracy swojego ulubionego architekta Thomasa Cochrane (zm. ok. 1482). W chwili obecnej można jednak za pewnik przyjąć, że budynek ten powstał już za panowania jego syna, króla Jamesa IV (1473 – 1513). Małżeństwo Jamesa III z królową Margaret of Denmark (1456 – 1486) w schyłkowym jego okresie było delikatnie mówić dość chłodne. W tej sytuacji królowa spędzała większość czasu na zamku Stirling w towarzystwie syna Jamesa, księcia Rothesay, przyszłego króla. Po śmierci matki w roku 1486 książę Rothesay związał się z partią szkockich możnych niechętnych Jamesowi III. Wkrótce później konflikt przerodził się w otwartą wojną. Po bitwie pod Sauchieburn 11 czerwca 1488 roku James III został pokonany przez wojska swojego syna (bitwą po stronie rebeliantów na spółkę z księciem Jamesem dowodził Alexander Home, 1-szy Lord Home (ok. 1403 – ok. 1490)). Wkrótce po bitwie król został zamordowany w tajemniczych okolicznościach (jedna z kilku wersji mówi o zabójstwie rannego króla przez niezidentyfikowanego bliżej mnicha). Po koronacji (24 czerwca) James IV przyznał przed zamkowym kapelanem swój udział w śmierci ojca. Według przekazów od tej pory w ramach pokuty nosił na biodrach żelazny pas. Podczas swojego panowania James IV dał się poznać jako zdolny i nowoczesny władca. Warto tutaj wspomnieć postać włoskiego uczonego Johna Damiana, który szczerze dopingowany przez króla próbował przemieniać różne metale w złoto. Szczególną „sławę” ów uczony zyskał jednak podczas próby przelotu do Francji na własnoręcznie skonstruowanych skrzydłach w roku 1507. Próba ta skończyła się dla Damiana złamaniem nogi. Nigdy więcej już też nie podjął kolejnej próby lotu. Sam James IV poświęcał wiele uwagi na rozbudowę swoich licznych rezydencji. Za jego panowania wybudowano lub przebudowano między innymi pałace Holyrood, Linlithgow i Falkland oraz zamki w Edynburgu i Rothesay. W zamku Stirling James IV najprawdopodobniej opracował też plan zagospodarowania Dziedzińca Wewnętrznego na jego zachodnim krańcu, budując swoją prywatną rezydencję w zamku, znane dzisiaj jako „Stary Budynek Króla”. Naprzeciwko tego budynku wybudowany został następnie Wielki Hall. Założył on także kolegium księży pod nazwą Szkockiej Kaplicy Królewskiej. Ulokowana została ona najprawdopodobniej w kaplicy zbudowanej przez jego ojca i położonej od północnej strony tego samego dziedzińca. Kolejnym dziełem króla była budowa przedzamcza z główną bramą zamkową. Dodatkowo przebudował także przylegające do niej wcześniejsze budowle na nową rezydencję swojej małżonki – Margaret Tudor (1489 – 1541) około roku 1503. Plany kolejnych modernizacji zamku (zapewne i budowę nowej kaplicy) przerwała jednak jego tragiczna śmierć na polach Flooden dnia 9 września 1513 roku. 12 dni po śmierci ojca, dnia 21 września 1513 roku jego syn, jedynie 17-miesięczny James został koronowany na króla Szkocji. Okres jego dzieciństwa charakteryzował się ciągłą rywalizacją poszczególnych magnatów o opiekę nad nim, a tym samym nad kontrolą nad całym państwem. Dla przykładu w roku 1515 John Stewart, książę Albany (1481/1484 – 1536) najechał Stirling na czele 7 – tysięcznej armii, co miało zmusić królową Margaret do przekazania mu opieki nad młodocianym królem. James V uciekł wówczas z zamku i przez pewien okres ukrywał się pod przybranym nazwiskiem „Gudemana of Ballengeith”. Dopiero w wieku 16 lat młody król wykazał pewne oznaki samodzielności. W roku 1517 na mocy traktatów z Rouen (26 sierpnia) Jamesowi została wybrana na żonę francuska księżniczka Madeline of Valios (1520 – 1537, córka króla Francji – Francisa I (1494 – 1547). Związek ten miał scementować tradycyjny sojusz szkocko – francuski. W roku 1536 James V udał się do Francji by w Paryżu w katedrze Notre Dame dnia 1 stycznia 1537 roku poślubić Madeline. Niestety 6 miesięcy po ślubie Madeline zmarła. W tej sytuacji James poślubił Mary de Guise, księżną Longueville (1515 – 1560). Dla swojej drugiej żony James wybudował wspaniały Pałac w zamku Stirling. Wiele architektonicznych detali zauważalnych na fasadach tej budowli świadczy, że James podczas swojej wizyty we Francji z baczną uwagą studiował budowę pałaców należących do jego pierwszego teścia. Wiadomym jest także, że z królem do Szkocji przyjechało wielu francuskich mistrzów murarskich, którzy następnie pracowali nad budową zamkowych budowli w Stirling. W ten sposób Stirling stał się prawdziwą kulturalną stolicą kraju, co zdaje się potwierdzać nawet fakt, że słynny kompozytor i jednocześnie szkocki mnich Robert Carver (ok. 1485 – ok. 1570) skomponował muzykę specjalnie na potrzeby Królewskiej Kaplicy. Niestety dalszą pewną rozbudowę zamku Stirling przerwała śmierć Jamesa V (dnia 14 grudnia 1542 roku w pałacu Falkland), która najprawdopodobniej była następstwem przegranej z Anglikami bitwy pod Solway Moss (dnia 24 listopada). Następcą tronu Szkocji w wieku zaledwie 7 dni została jego córka Maria (1542 – 1587). Faktyczna koronacja miała miejsce w Królewskiej Kaplicy w Stirling dnia 9 września 1543 roku. Podniosła chwila została wkrótce zakłócona przez żądania angielskiego króla Henryka VIII (1491 – 1547) pragnącego wydania małoletniej królowej za jego syna, księcia Edwarda (1537 – 1553). Poprzez ten ślub angielski król starał się uzyskać legalne prawa do przejęcia na rzecz własnej dynastii tronu Szkocji. Małżeństwo miało zostać zawarte na podstawie Traktatu z Greenwich z dnia 1 lipca 1543 roku. W celu przyspieszenia daty ślubu Henryk VIII podjął także działania zbrojne przeciwko Szkocji, które następnie przeszły do historii pod nazwą „brutalnych zalotów”. Po dwóch fazach wojny Maria dla własnego bezpieczeństwa została wysłana do Francji. Podczas pobytu na dworze francuskim została poślubiona przez księcia Francisa, przyszłego króla Francji (1544 – 1560). Podczas pobytu Marii we Francji Szkocja stała się polem walki pomiędzy dwiema frakcjami z których jedna dążyła do sojuszu z protestancką Anglią, druga w roli sojusznika widziała raczej tradycyjnie katolicką Francję. Z czasem sytuacja stała się na tyle napięta, że przedstawiciele obydwu frakcji w obawie o własny los prześcigali się wzajemnie w fortyfikowaniu własnych zamków, a zwłaszcza przystosowywaniu ich pod użycie artylerii. Wyjątkiem w tym względzie nie był zamek w Stirling. Właśnie w tym czasie (lata 50-te XVI wieku), na potrzeby rezydującej tutaj matki królowej – Marii de Guise zostało wybudowane całe przedzamcze wraz z bastionem zwanym „the French Spur”. Maria Stuart wróciła do Szkocji w roku 1561, już po śmierci swojej matki (11 czerwca 1560) i męża (dnia 5 grudnia 1560). Od razu znalazła się też w samym środku religijnej walki w kraju. Królewska Kaplica w Stirling była w tym czasie jedyną kaplica wciąż przystosowaną do odprawiania katolickiej mszy. Mimo to, podczas pierwszej mszy dla nowo przybyłej królowej celebrujący ją ksiądz został zaatakowany przez brata królowej Jamesa Stewarta, 1-ego hrabiego Moray (ok. 1531 – 1570, James był faktycznie nieślubnym synem Jamesa V) i Archibalda Campbella, 5-ego hrabiego Argyll (ok. 1532 – 1573)). Wkrótce po tym wydarzeniu królowa cudem uniknęła śmierci, gdy zasłony jej łoża przypadkowo zajęły się ogniem. Najprzyjemniejszym wydarzeniem łączącym Marię z zamkiem w Stirling był z pewnością chrzest jej syna, księcia Jamesa (1566 – 1625), przyszłego króla Szkocji i Anglii. Ceremonia ta miała miejsce dnia 17 grudnia 1566 roku. Po chrzcie, do którego użyto złotej chrzcielnicy podarowanej przez królową Anglii – Elżbietę I (1533 – 1603) rozpoczęła się trzydniowa zabawa. Drugiego dnia odbyło się także kilka audiencji ambasadorów obcych państw. Trzeciego dnia rozpoczął się natomiast wspaniały bankiet, utrzymany w stylu legend arturiańskich. Kulminacyjnym momentem zabawy było symboliczne oblężenie zamku, połączone z pokazem fajerwerków i salwami zamkowych armat. W ten sposób królowa Maria miała zamiar udowodnić, że Szkocja jest w stanie dorównać przynajmniej pod względem uroczystości każdemu państwu europejskiemu, nawet jeśli miało to mieć miejsce za pożyczone, jak i w tym przypadku, pieniądze. Dnia 24 lipca 1567 roku Maria została zmuszona do abdykacji na rzecz swojego syna. Pięć dni później James został koronowany w parafialnym kościele Holy Rude w Stirling. Większość swojego dzieciństwa James spędził w zamku Stirling. Jego edukacją zajął się tutaj, surowy nauczyciel George Buchanan (1506 – 1582). Młody król, tak jak to miało miejsce także w przypadku jego poprzedników szybko stał się celem ataku różnych partii politycznych. Pierwszy atak na zamek miał miejsce w roku 1571 z inicjatywy sir Williama Kircaldy of Grange (ok. 1520 – 1573), który dążył do ponownego obsadzenia Marii na tronie. Atak ten został jednak szybko odparty. Inne ciekawe wydarzenie związane z osobą Jamesa VI miało miejsce w roku 1582 (22 sierpnia), kiedy monarcha został podstępnie uwięziony na okres 11 miesięcy w zamku Huntingtower, niedaleko Perth. Wydarzenie to w historii Szkocji nosi nazwę „Najazdu Ruthvena” od nazwiska przewodzącego spiskowi Williama Ruthvena, 1-ego hrabiego Gowrie (ok. 1541 – 1584). Kolejny atak na zamek miał miejsce w roku 1584, kiedy zamek został zajęty przez zbuntowanych możnych: Johna Erskine, 18-ego hrabiego Mar (ok. 1558 – 1634) i Archibalda Douglasa, 8-ego hrabiego Angus. Ich kontrola nad twierdzą zakończyła się natychmiast wraz z wieścią o zbliżającej się z odsieczą armii króla. Wkrótce po tym wydarzeniu Mar i Angus uciekli do Anglii, by powrócić już w następnym roku i zmusić Jamesa do poddania. Ostatecznie zarówno Erskine, jak i Douglas podporządkowali się jednak władzy króla. Raport o stanie budynków zamkowych z czasów panowania Jamesa VI świadczy, że wiele z nich było już bliskich zawaleniu. Jedną z takich budowli była Królewska Kaplica, wobec czego w roku 1594 została ona poddana gruntownej renowacji, przyjmując dzisiejszy wygląd. Istotnym powodem tej przebudowy była jednak także zbliżająca się ceremonia chrztu księcia Henry’ego (1594 – 1612), pierworodnego syna króla. W tym czasie w Anglii, w związku z brakiem potomstwa u 60-letniej królowej Elżbiety I rozumiano, że w tej sytuacji angielski tron przejmie pierwszy w kolejce do niego – król Szkocji James VI. Rozumiał to także sam James i w tej sytuacji nadanie swojemu synowi i przyszłemu następcy faworyzowanego w Anglii imienia Henry było niejako sygnałem i propozycją do tzw. Unii Koron. Sama uroczystość chrztu księcia Henry’ego okazała się wyjątkowo udana. Jednym z jej kluczowych momentów było „wpłynięcie” do Wielkiego Hallu statku długiego na 5.4 metrów z masztami o wysokości 12.1 metrów. Ze statku wypełnionego w całości różnymi gatunkami ryb, oddano następnie na cześć księcia salwę z 36 mosiężnych dział. Statek zachował się aż do XVIII wieku. Ambicja Jamesa VI do przejęcia tronu Anglii została zaspokojona w roku 1603. Na wiadomość o śmierci Elżbiety (24 marca) James natychmiast ruszył do Londynu, obiecując jednak swoim szkockim poddanym częste wizyty w ojczystym kraju. Wkrótce okazało się, że rządy Szkocją nawet z Londynu były na tyle łatwe, że obecność monarchy w kraju nie była warunkiem koniecznym. Tym samym do jego wizyty w Szkocji doszło tylko raz w roku 1617. Specjalnie na tą wizytę podjęto w Stirling wiele prac naprawczych. Faktycznie nawet więcej, niż dla jego następcy (od roku 1625) króla Charlesa I (1600 – 1649), który dopiero w roku 1633 znalazł sposobność koronacji także w swoim północnym królestwie. Król przy tej okazji spędził w Stirling jedynie dwa dnia. Utrata prestiżu Stirling jako królewskiej siedziby znalazła odbicie w pracach restauracyjnych w zamku. Niewielką jego przebudowę zanotowano dopiero w roku 1641, kiedy monarcha był w konflikcie z partią zwolenników Narodowego Konwentu, w Irlandii trwała właśnie rebelia a i sama Anglia stała na krawędzi wojny domowej. Po egzekucji Charlesa I (30 stycznia) w roku 1649, jego syn także imieniem Charles (1630 – 1685) ogłosił się królem Szkocji wobec czego armia parlamentu londyńskiego pod wodzą Oliviera Cromwella (1599 – 1658) ruszyła na północ rozpoczynając tzw. szkocką kampanię 1650 – 1651. Jednym z jej epizodów było zdobycie w roku 1651 zamku Stirling przez wojska generała Georga Moncka, 1-ego księcia Albemarle (1608 – 1670) po jedenastodniowym oblężeniu (3 – 14 sierpnia). Ślady po kulach armatnich z tego oblężenia są wciąż widoczne na zamkowych murach. Po restauracji monarchii w roku 1660 król Charles II nie przejawiał zbytnich skłonności do odwiedzenia Szkocji. Mimo to zgodził się odbudować pałac Holyrood jako królewską rezydencję. Prace podjęto w latach 70 XVII-ego wieku. Charles wysłał do Szkocji także swojego brata Jamesa, księcia Albany i Yorku (1633 – 1701), którego otwarty katolicyzm był źle postrzegany w protestanckiej Anglii. James odwiedził zamek Stirling na przełomie 3 i 4 lutego roku 1681. Szybko też opuścił twierdzę z związku, że nie była ona przystosowana do jego potrzeb. W roku 1685 w związku ze śmiercią swojego brata James został koronowany jako James II (i VII w Szkocji). Trzy lata później w roku 1688 został jednak zmuszony do ucieczki z kraju przez swoją córkę Mary (1662 – 1694) i jej męża Williama Orańskiego (1650 – 1702). Mimo to, James II nigdy formalnie nie abdykował, co w kolejnych latach pozwoliło jego synowi, a następnie także wnukowi zgłaszać pretensje do tronu. Wkrótce po ogłoszeniu przez Parlament Williama i Mary prawowitymi monarchami, (dnia 13 marca 1689 roku) w Szkocji wybuchła rebelia pod przewodnictwem Johna Grahama of Claverhouse, wicehrabiego Dundee (1648 – 1689). Z jego inicjatywy przebudowano część zamku, zamurowując m.in dwa przejścia w murze na Dolnym Dziedzińcu oraz wzmocniono pozycje artyleryjskie od wschodniej strony. Pośpiech w jakim odbywała się przebudowa niekorzystnie wpłynął jednak na architektoniczną estetykę budowli. W roku 1702 angielski parlament zdecydował, że dzieci Sophii, elektorowej Hanoveru (1630 – 1713) nie odziedziczą tronu po bezdzietnej królowej Annie (1665 – 1714). Przez szereg lat Szkocja i Anglia poczynając na Jamesie VI a kończąc na królowej Annie połączone były osobą tego samego władcy. W roku 1707 postanowiono ostatecznie, że obydwa państwa powinny także utworzyć pojedynczy organizm państwowy. Dnia 28 kwietnia 1707 odbyła się tym samym ostatnia sesja szkockiego parlamentu. Mimo nawet, że pozostający na wygnaniu król James II zmarł w roku 1701, jego syn książę Walii – James (1688 – 1766), zwany też „Starym Pretendentem” nie pogodził się z utratą korony. Po wejściu w życie Aktu Unii dnia 1 maja 1707 roku James przekonał króla Francji Ludwika XIV (1638 – 1715) do wsparcia jego praw i inwazji na Szkocję. Francuska flota wojenna wpłynęła do zatoki Forth dnia 23 marca 1708 roku. Mimo, że wśród społeczeństwa szkockiego nie zauważono zbytniego poparcia dla akcji Jamesa postanowiono jednak wzmocnić główne twierdze w kraju. Prace w zamku Stirling trwały zatem w latach pomiędzy 1708 a 1714 pod kierownictwem kapitana – inżyniera Theodore’a Dury. Jego pierwszą propozycją było zamknięcie placu przed samym zamkiem. Pomysł ten został jednak skrytykowany przez kapitana Obryan’a, kolejnego inżyniera. W tej sytuacji decydujący głos zabrał ich wspólny przełożony Talbot Edwards. Propozycja Dury’ego została ostatecznie przyjęta. Do nowej budowli miał został włączony także tzw. French Spur. Prace te zostały jednak przerwane przez Johna Erskine, 6-ego hrabiego Mar (1675 – 1732), gubernatora zamku i znawcę architektury. Niedługo później Mar został jednak usunięty ze stanowiska, co zakończyło także jego wpływ na przebudowę zamku. Po powstaniu jakobickim z roku 1715, w którym brał udział już po stronie jakobitów i jego nieudolnym dowodzeniu w bitwie pod Sheriffmuir (13 listopada 1715 roku) Erskine zbiegł do Francji, gdzie zajął się m.in. projektowaniem pałacu, który miał służyć dla odrestaurowanej w przyszłości dynastii Stuartów. Nowe umocnienia zamkowe zostały poddane generalnej próbie podczas II-ego powstania jakobickiego z lat 1745 – 1746. Podczas marszu armii pod dowództwem księcia Charlesa Stuarta (1720 – 1788), zwanego „Pięknym Księciem Charlie’m”, wnuka króla Jamesa II oddano w stronę zamku jedynie kilka salw armatnich. Bardziej konkretne działania książę Stuart podjął podczas swojego odwrotu z Anglii. Armia „Młodego Pretendenta” rozpoczęła oblężenie zamku od strony Gowan Hill. Po zaledwie kilku wystrzałach z zamkowej baterii wybudowanej w roku 1689 (obroną dowodził generał William Blakeney, 1-szy Baron Blakeney (1672 – 1761)) książę Charlie dał jednak rozkaz do odwrotu. W późniejszych latach zamek zaczął pełnić funkcję typowej jednostki wojskowej. W związku z czym nie przywiązywano zbytniej wagi do opieki i restauracji tego historycznego obiektu. Dla przykładu, gdy w roku 1777 zwalił się fragment sufitu w „Starym Królewskim Budynku” nie odbudowano go, a nawet rozebrano pozostałą jego część. Bieżące wydatki przeznaczane były w tym czasie tylko na kwestie związane z ściśle militarnym przeznaczeniem zamku. Kolejne zmiany w wyglądzie zamku były ściśle związane z wydarzeniami rozgrywającymi się na polu europejskiej polityki. Bezpośrednią jej przyczyną były zatem wpierw okoliczności związane z Rewolucją Francuską (1789 – 1799), a następnie także z wojnami napoleońskimi (1792 – 1815). W roku 1794 w Stirling przeprowadzono szkolenie oddziałów generała Duncana Campbella of Barbreck, 8-ego lairda Lochnell (przed 1775 – 1837) oraz wojsk Johna Campbella, 5-ego księcia Argyll (1723 – 1806). Oba oddziały w roku 1881 uległy połączeniu tworząc słynny Argyll and Sutherland Highlanders. W tym okresie rozpoczęła się także wspomniana wyżej przebudowa zamku, której celem była potrzeba zwiększenia powierzchni zdolnej do zakwaterowania tych wojsk. Jednym z efektów była przebudowa Wielkiego Hallu na typowy wojskowy barak. W kolejnych latach zamek wciąż pełnił rolę garnizonu. Na początku XIX wieku wybudowano także kilka nowych budynków, które wraz z wcześniejszymi, historycznymi budowlami tworzą do dziś zamkniętą całość tego niezwykłego kompleksu. Wymienić przy tej okazji można między innymi: Main Guard House, Fort Major’s House w obrębie Dziedzińca Zewnętrznego czy magazyny prochowe na Nether Bailey. W roku 1849 zamek w Stirling odwiedziła królowa Wiktoria (1819 – 1901), określając go przy tej okazji jako „zupełnie wspaniały”. Podobną opinię wyraził angielski malarz i architekt Robert William Billings (1813 – 1874), który z niezłomną energią dążył go odbudowy zniszczonej podczas pożary w roku 1855 znacznej części „Starego Budynku Króla” (Old King’s Building). Wydaje się, że właśnie w tym czasie zamek Stirling został powszechnie dostrzeżony jako narodowy monument historyczny. Zamek wciąż jednak pełnił rolę jednostki wojskowej, gdy w roku 1906 król Edward VII (1841 – 1910) przekazał zarząd nad nim (w miejsce Ministerstwa Wojny) Ministerstwu Pracy. Krok ten spowodował, że nad zamkowymi budynkami roztoczono bardziej szczegółową opiekę. Od momentu ostatecznego usunięcia jednostki z zamku, co miało miejsce w roku 1964 jest on też stale odbudowywany. W ostatnich latach do użytku turystów z całego świata oddano między innymi odrestaurowany w swoim oryginalnym stylu budynek Wielkiego Hallu.
Dnia 6 lipca 2011 roku, po wielu latach prac konserwatorskich, udostępniono dla zwiedzających także Królewski Pałac. W przepięknie odnowionych salach można podziwiać między innymi repliki słynnych “Głów z Stirling”. Przedstawiają one kolejno: “Królewskie portrety”, alegorie “Miłości i małżeństwa”, “Koneksje i koligacje”. Dalsze grupy to: “Dziewięciu wielkich mężów”, “Dworzanie”, “Cesarze rzymscy” oraz “Kult Herosa”.
Więcej informacji na stronie: historic-scotland.gov.uk
Andrzej
4 
zobacz porady lub dodaj kolejne
1
